Muốn sang, con người phải tự nhận thức, thay đổi tư duy và nhất là hành động.
Câu chuyện thứ nhất
Hai bạn ly hôn nhanh chóng sau thời gian chung sống, dù đã chục năm yêu nhau. Nhưng khi gặp bạn bè chung, chỉ có thể nghe họ nói tốt về nhau. Có người khó chịu: “Toàn tốt đẹp thế sao không sống với nhau? Sao không nói sự thật?”.
Người ta thường muốn nghe vì tò mò, được che đậy dưới danh nghĩa quan tâm. Đáp lại, họ chỉ cười: “Mình xin giữ riêng trong lòng. Nói không tốt về người cũ là chính mình không tốt”. Đám bạn chưng hửng, ngao ngán vì đang háo hức muốn moi tin xấu để… buôn chuyện.
Người tầm thường, bé mọn chỉ thích nhìn, nói điều tiêu cực. Khi chia tay dù là hôn nhân, bạn bè, đồng nghiệp, đối tác làm ăn… thường nói cho đã, trút cho hết, thậm chí còn thêm thắt vào để nhận sự đồng tình, ủng hộ. Nhưng người tử tế, cao thượng, người sang không bao giờ nói xấu những người mình từng gặp gỡ trong đời.
Câu chuyện thứ hai
Phỏng vấn một bạn trẻ vừa nghỉ làm ở một công ty. Hỏi lý do vì sao, bạn xin phép được im lặng. Anh trưởng phòng non nớt, tò mò, ép cho bằng được với câu đe nẹt: “Nếu không nói, chúng tôi không nhận”. Bạn ấy bình tĩnh đáp: “Dạ, không nhận cũng không sao ạ. Theo em, nói về người cũ, chốn cũ nếu không có được lời nào tốt đẹp thì tốt nhất nên im lặng”.
Thông thường khi ta nghỉ việc, bao nhiêu bực bội, tức tối, ẩn ức, bức xúc… thường muốn tuôn ra cho hả, mục đích chứng minh chỗ đó quá tệ, không xứng cho mình nên mới phải “dứt áo ra đi”.
Tâm lý học cho rằng những ai ‘cái tôi’ quá lớn thường hay nhìn điểm xấu của người khác để tự nâng mình lên. Rằng mình luôn đúng, tốt, giỏi… nên mình là nạn nhân. Người tử tế không vậy.
Nói về người vắng mặt, kể cả trên mạng, trên facebook cá nhân, nếu không nói được điều gì tốt đẹp về họ thì nên im lặng. Nếu kể xấu người nghe ban đầu cũng thú vị, tò mò, nhưng sau họ sợ, vì “biết đâu khi nó nói xấu người khác, sẽ có lúc nó cũng nói xấu mình”.
Gần người ưa nói xấu ta sẽ ít nhiều bị ảnh hưởng. Nếu muốn nói về khuyết điểm của ai đó, cần trực tiếp gặp mặt nói, nếu không dám thì thôi. Còn ai nghe người khác nói cái yếu, cái sai của mình mà tự ái, phản ứng thay vì tiếp thu thì hoặc quá trẻ con hoặc cái tôi quá lớn.
Câu chuyện thứ ba
Dù cạnh tranh để giành chiến thắng, nhưng thắng phải vinh quang, cao thượng, đạo đức, tư cách, không ai khen người dùng mưu hèn kế bẩn để thắng bằng mọi giá. Bắn tỉa, đánh lén, đánh úp, đánh người dưới thắt lưng… đều bị xem là hèn, là hạ đẳng. Hèn tất nhiên trái nghĩa với sang. Không được đánh khi người khi họ xin hàng, phải dừng tay khi đối thủ đã ngã ngựa. Thương trường là chiến trường. Cạnh tranh là tất yếu nhưng “đánh dưới thắt lưng” là điều mà doanh nghiệp tử tế không ai làm. Doanh nghiệp tử tế phải bắt đầu bằng người chủ tử tế, văn hoá tử tế lan truyền từ trên xuống các cấp quản lý, tới nhân viên. Doanh nghiệp ngoài tích lũy tài chính, rất cần sang để vươn ra thế giới, để thế giới ngước nhìn.
Câu chuyện thứ tư
Một nhân vật nổi tiếng khi bị sự cố, lập tức có nhiều tin đồn lan ra. Bản án chưa tuyên nhưng ai cũng thích là quan tòa tha hồ bĩ bôi, mạt sát. Báo chí phương Tây có cụm từ “bầy kền kền” – loài chim chuyên ăn xác, rỉa rói khi con mồi đã bị thương, không chống cự được, khác với đại bàng kiêu hãnh, chỉ săn con mồi khoẻ.
Phương Đông nhẹ nhàng hơn với cụm từ “giậu đổ bìm leo” – một loại dây leo yếu đuối, chờ “giậu đổ” mới dám leo. Đạp người đã ngã ngựa là cách hành xử tiểu nhân. Còn nếu hả hê trước người ngã ngựa thì mình vẫn tư duy nhược tiểu, bình dân tâm hồn, chưa thể thành người sang.
Câu chuyện thứ năm
Người nông dân xưa tầm nhìn hạn chế mới có các chuyện cổ tích lấy ác trả ác, oán báo oán, hả hê khi mẹ con Cám bị hành hạ thể chất, tinh thần. Các chi tiết mông muội trong truyện xưa như cắt đầu dâng thủ cấp, nói dối, nuốt lời… trong Tam Quốc chẳng hạn, đều đã được biên tập lại, hoặc không cho ra thế giới vì không phù hợp.
Ai còn mải mê thêm đất thêm nhà, ham ăn háu uống… là hạng phàm phu tục tử, một đời không trở nên sang. Bạn có thấy ai sang trọng, quý phái mà ngồi dưới đất gặm thịt chó, thịt mèo, húp tiết canh mồm đầy máu, khạc nhổ bừa bãi, ợ ầm ĩ khi người khác đang ăn?
Người sang thích đọc sách, nghe nhạc một mình bên tách cà phê/trà, yêu thơ mến văn, yêu âm nhạc, hội hoạ, yêu thiên nhiên, hoa cỏ, yêu người, yêu đời; ưa du lịch, khám phá; luôn biết vừa đủ vật chất để nâng cao giá trị giải trí tinh thần, luôn ban cho, nghĩa cử cao đẹp, âm thầm… Ai không lao động dù lành lặn, vay mượn, nhận trợ cấp của người khác thì không thể sang. Thơ văn xưa nay không ai ca ngợi các loại dây leo, tầm gửi, nhưng ca ngợi cây thông, tùng, bách… hiên ngang, cô đơn giữa trời, chịu gió tuyết mưa sa, điều tiếng nhưng vẫn quý phái, bình thản. “Kiếp sau xin chớ làm người/ làm cây thông đứng giữa trời mà reo” (Nguyễn Công Trứ).
Câu chuyện thứ sáu
Để làm được người sang đầu tiên phải là người tử tế. Muốn tử tế cần có văn hoá rộng, triết học sâu, bản lĩnh vững, nhận thức đúng, chế ngự cảm xúc, cảm tính cá nhân, vượt cái tham sân si tầm thường. Tôn trọng sự thật, logic, yêu người, yêu đời, yêu tha nhân như thân nhân…
Để kết thúc bài viết, xin kể bạn nghe sự tích cây thông Giáng Sinh. Nước Đức xưa có một tiều phu nghèo. Đêm cuối năm mùa đông tuyết trắng, lạnh buốt. Trên đường đi hái củi về, thấy một đứa trẻ đói lả nằm co quắp dưới gốc thông, ông mang về nhà sưởi ấm, cho ăn uống… Sáng ra tỉnh dậy, không thấy đứa trẻ đâu, ông mở cửa tìm thì thấy một cây thông thật đẹp ngay trước cửa. Hôm đó là Giáng Sinh.
Có thể chú bé đã tỉnh dậy, đi tìm một cây thông đẹp tặng ông làm quà, hoặc thiên sứ của Đức Chúa Trời hóa thành đứa trẻ để thử lòng người. Từ đó, cây thông Giáng Sinh còn gọi là Cây Nhân đức, Cây Tử tế, được người người, nhà nhà trang trí dịp Giáng Sinh và năm mới.
Tháng 12, Mùa Giáng Sinh, Mùa Nhân đức, Mùa Tử tế đang về….
Tony Buổi sáng
(M&AS edited; Ảnh: Unsplash)
