Là cựu học sinh chuyên toán, ngày bé nhà nghèo, từ khi học phổ thông tôi đã muốn sau này sẽ theo con đường ‘phi thương bất phú’. Hai mươi tuổi tôi bước chân vào trường kinh tế và bắt đầu hành trình.
Tôi từng khởi nghiệp nhiều lần. Suốt 3 năm làm sinh viên, tôi mua sim điện thoại theo lô về bán lẻ. Số kiếm được tuy không nhiều, nhưng nó làm tôi thích thú. Ra trường được 1 năm, tôi và 2 người bạn chung tiền mở quán cà phê trong ngõ. Sau 6 tháng, do không nhiều vốn, kỹ năng quản lý kém và đặc biệt ba anh em không trực tiếp làm mà thuê 2 nhân viên, vốn bị thất thoát và càng làm càng thiệt; 3 ‘nhà đầu tư’ mỗi người không những mất vốn mà còn phải bù lỗ.
Sau 3 năm đi làm, tôi lại cùng bạn mở công ty kinh doanh hàng tiêu dùng, nhập và phân phối cho các đại lý. Nhưng chỉ 1 năm, công ty phải đóng cửa gấp vì mấy lý do: 1. Tiền thuê cao do mặt bằng trung tâm; 2. Không lấy được hàng giá gốc, phải qua trung gian; 3. Kỹ năng quản lý nhân sự và dòng tiền kém.
Một năm sau tôi lại cùng 2 ông anh mở dịch vụ cho thuê ô-tô. Chúng tôi ký hợp đồng với công ty nước ngoài ở Bắc Ninh, cho thuê xe 7 chỗ chở các chuyên gia. Vốn mỏng, phải đi vay ngân hàng; kết quả là làm chỉ để trả nợ ngân hàng!
Tôi còn nhiều nữa những phi vụ làm ăn thất bại nhiều hơn thành công. Sau, tôi may mắn được làm việc với các chuyên gia nước ngoài. Họ nói: Start-up cần tuân thủ 6 bước chuẩn hóa mới thành công: 1. Xác định chiến lược; 2. Xác định mô hình kinh doanh; 3. Xác định hoạt động phù hợp; 4. Xây dựng cơ cấu tổ chức; 5. Chuyển đổi văn hóa; 6. Thực thi. Riêng tôi thấy còn nhiều bài học nữa không có trong sách vở.
Là người khởi nghiệp nhiều năm, tham gia cố vấn cho một số start-up non trẻ, tôi nhận thấy những ai muốn start-up nên đi làm thuê từ 5-10 năm. Tại sao? Bởi vì mình sẽ hiểu cách một cỗ máy kinh doanh vận hành, rằng khách hàng, đối tác và nhân viên cần gì ở mình. Không thể có chuyện chưa đi làm thuê đã đòi làm chủ. Cũng có những trường hợp như Bill Gates, nhưng đó là các cá thể xuất chúng. Làm thuê chính là bài kiểm tra thực sự về sức mạnh và sự nhẫn nại của bản thân. Mình đã đủ kiến thức, trải nghiệm trong công việc, quan trọng hơn: đủ bản lĩnh đương đầu với sóng gió khi làm chủ một doanh nghiệp chưa?
Làm thuê thành công mới có thể làm chủ. Thương trường là chiến trường mà ở đó anh phải bản lĩnh, sáng tạo, bền bỉ. Tất nhiên không phải giỏi là thành công, nhưng tôi chưa thấy ai thành công mà không giỏi cả.
Theo tôi, các start-up Việt Nam đa phần nhỏ lẻ, tính đột phá chưa cao, số thành công thực sự như Foody, Cốc cốc, Momo, Topica, Luxstay, Tiki… không nhiều trong số khởi nghiệp rất lớn. Thống kê chưa đầy đủ, mỗi ngày ở VN có ít nhất trên 300 doanh nghiệp đăng ký thành lập, chưa kể các dự án khởi nghiệp không đăng ký. Nhưng đa số họ chưa có nhiều kinh nghiệm, kỹ năng quản trị công ty, quản trị nhân sự, quản trị dòng tiền, bài toán chi phí và rất nhiều yếu tố không tên khác. Đó là lý do nhiều người khởi nghiệp theo phong trào, cảm tính, bỏ ra số tiền lớn và công sức nhưng vẫn thất bại.
Đa phần các start-up đều đốt tiền trong mấy năm đầu lợi nhuận hầu như không có. Đó là lý do nên cân nhắc kỹ, chọn cho mình con đường hợp lý để dù thành công hay thất bại cũng không hối tiếc, quan trọng là không ảnh hưởng đến ai. Nếu bạn không có tố chất làm chủ, đi làm thuê cũng được. Làm thuê vẫn có nhiều người giàu có, thành công. Làm chủ nếu không đủ năng lực thì quả là tai họa.
Có một vấn đề tôi nhận thấy nhiều start-up VN thường không trung thực. Theo dõi một số chương trình khởi nghiệp, nghe các ‘shark’ nói người khởi nghiệp che giấu số liệu báo cáo tài chính và các khoản nợ. Họ đâu biết đối diện với mình là những chuyên gia đầu ngành, CEO lão luyện đã trải qua bao thất bại…
‘Shark’ Dũng và tôi cùng quê miền trung, anh hơn tôi 7 tuổi, là ‘bà đỡ’ mát tay cho nhiều start-up VN. Một lần, anh phát biểu sau khi nhận đầu tư vào một số dự án khởi nghiệp, khi làm việc, anh thấy các bạn trẻ không trung thực. Được đào tạo bài bản ở Nhật, anh đọc các chỉ số tài chính và nhận ra ngay.
Vì thế theo tôi những ai muốn khởi nghiệp, đầu tiên chuẩn bị cho mình kiến thức và đạo đức kinh doanh, rồi mới tới quản lý nhân sự, chi phí, dòng tiền, phân tích ngành. Học không bao giờ thừa, cả đời luôn phải học hỏi nếu không muốn tụt hậu. Nếu bạn nghĩ mình giỏi nhưng chưa thành công, tôi trả lời luôn là bạn chưa giỏi. Người giỏi hơn bạn rất nhiều. “Nếu bạn chưa thành công, chứng tỏ có những cái bạn còn kém” – tôi nói thẳng với một số bạn để họ bớt tự tin một chút.
Tất nhiên nếu muốn khởi nghiệp, bạn cứ mạnh dạn thử. Nhưng vừa làm vừa nhìn lại mình cẩn thận mỗi ngày. Nếu thấy không đi đến đâu thì dừng lại, chuyển qua làm cái khác bớt mất mát hơn. Thế mới là ‘giỏi’. Chỉ thất bại có hiểu biết mới biến bạn trở thành người giá trị.
Nguyễn Ngọc Tú
(Nguồn: VNE I Ảnh: Pixabay)
* Muối & Ánh sáng:
Lời Chúa dạy: “Hỡi những người làm công, hãy lấy lòng đơn thành, kính sợ, và run rẩy mà vâng phục các chủ mình trên đời nầy như vâng phục Chúa, không phải chỉ làm vừa lòng chủ khi chủ quan sát, nhưng hãy như các đầy tớ của Ðấng Christ hết lòng làm theo ý muốn Ðức Chúa Trời. Hãy phục vụ cách vui lòng như phục vụ Chúa, chứ không phải phục vụ người ta, vì biết rằng Chúa sẽ ban thưởng chúng ta vì những việc tốt chúng ta làm, bất kể chúng ta là nô lệ hay người tự do. Tương tự, hỡi các chủ nhân, xin hãy đối xử tốt với những người làm công cho mình. Hãy chấm dứt đe dọa họ, vì biết rằng cả hai đều có chung một Chủ trên trời, và Ngài không thiên vị ai” (Ê-phê-sô 6:5-9)
