Hai nhà tâm lý học Edward Deci, Richard Ryan sẽ cho bạn lý do, động lực sâu thẳm thúc đẩy chúng ta thức dậy và hành động mỗi ngày.
Bạn đang đi làm vì ai?
Chúng ta thường bị thúc đẩy bởi 2 xu hướng chính: Động lực tự thân (Intrinsic Motivation) hay mong muốn bên trong; và động lực ngoại hiện (Extrinsic Motivation) hay nguyên nhân bên ngoài. Thú vị hơn, nhiều người hiện nay đang bị tác động bởi nguyên nhân bên ngoài mà không biết.
Động lực ngoại hiện là các yếu tố bên ngoài như thưởng, phạt, đánh giá của người khác… khiến ta hành động để hoàn thành nhiệm vụ hoặc mục tiêu công việc. Động lực ngoại hiện chỉ thực sự hiệu quả với những việc đơn giản. Còn với những việc cần tư duy, tập trung, động lực ngoại hiện không hiệu quả.
Chẳng hạn bạn thức dậy đi làm mỗi sáng vì ý nghĩ: chăm chỉ sẽ được thưởng; đi trễ bị để ý, so sánh, phạt, trừ lương; không đi làm thì không lương, gia đình, con cái bị ảnh hưởng… Động lực ngoại hiện thường lấn át động lực tự thân, khiến bạn hành động vì trách nhiệm, mong đợi của người khác thay vì bản thân.
Nếu bạn cảm thấy không vui mỗi sáng thức dậy, đi làm, hoặc bị tác động bởi yếu tố bên ngoài… đã đến lúc cần nghiêm túc suy nghĩ về động lực tự thân, điều gì thực sự thúc đẩy bạn hành động mỗi ngày?
Hãy làm vì bạn thích, bạn muốn
Khác với động lực ngoại hiện, động lực tự thân xuất phát từ sự hài lòng, thỏa mãn của bản thân khi thực hiện tốt công việc hay đạt mục tiêu đề ra. Hay đơn giản bạn hành động vì bạn muốn, chứ không bị tác động bởi yếu tố bên ngoài.
Nếu mỗi sáng bạn thức dậy với suy nghĩ hôm nay mình sẽ được học thêm kiến thức mới, được gặp thêm đối tác, khách hàng giỏi, mở rộng thêm các mối quan hệ… bạn sẽ hào hứng, phấn khích. Bạn thức dậy sớm hơn, chuẩn bị tài liệu trước khi bắt đầu công việc mà không cảm thấy chán.
Các nghiên cứu về khoa học động lực và hành vi cho thấy, động lực bên trong thường hiệu quả hơn động lực bên ngoài, bởi chúng xuất phát từ mong muốn cá nhân thay áp đặt hay tác động từ người khác. Ví dụ khi cùng tham gia tập thể dục, người bị tác động bởi chuyện thưởng phạt, chê cười… thường khó duy trì bằng những người tập thể dục vì muốn tốt cho sức khỏe hoặc vì đam mê.
Tuy nhiên, không phải ai cũng có thể hiểu, tìm ra động lực thực sự của mình. Thực tế, hành xử của chúng ta không chỉ được thúc đẩy bởi một loại động lực, mà thường kết hợp nhiều động lực khác nhau. Từ các nghiên cứu chuyên sâu và khảo sát rộng rãi người đi làm, Anphabe đã cụ thể hóa hành vi, biểu hiện của người đi làm Việt Nam theo 4 tầng động lực làm việc từ ngoại hiện đến tự thân sau:
– Tầng động lực thưởng phạt: Tìm thưởng hoặc tránh phạt.
– Tầng động lực hòa nhập & danh tiếng: Tìm kiếm sự yêu mến, tôn trọng, cố gắng chứng tỏ bản thân, tránh cảm giác bị xấu hổ, áy náy…
– Tầng động lực giá trị & kết quả: Theo đuổi những giá trị và nỗ lực đạt tới thành tựu mà bản thân cho là quan trọng.
– Tầng động lực đam mê: Theo đuổi sở thích, đam mê hoặc cống hiến cho những ý nghĩa tốt đẹp.
Bạn hiện đang đi làm vì điều gì và đang ở tầng động lực nào? Chia sẻ bên dưới phần bình luận nhé!
Trần Kim Anh
(Nguồn: Anphabe; Ảnh: Unsplash)
* Muối & Ánh sáng:
Đối với Cơ đốc nhân, Lời Chúa dạy: “Hễ làm việc gì, hãy hết lòng mà làm, như làm cho Chúa, chớ không phải làm cho người ta” (Cô-lô-se 3:23); “Tay người siêng năng sẽ cai trị; nhưng tay kẻ biếng nhác phải phục dịch” (Châm ngôn 12:24)
